nicole van goethem
Nicole van Goethem (1941-2000) is tekenkunstenaar, cartoonist en animator. In 1987 wint ze met haar debuutfilm Een Griekse Tragedie de eerste en enige Belgische Oscar. van Goethem tekent in de jaren zeventig en tachtig mee aan verscheidene animatiefilmproducties voor ze zelf drie korte animatiefilms maakt: Een Griekse Tragedie (1985), Vol van Gratie (1987) en L.A.T. (postuum uitgebracht in 2002). Met Een Griekse Tragedie (1985) valt ze in de prijzen en maakt ze naam in binnen- en buitenland. Ze werkt in opdracht en voorziet tal van boeken, tijdschriften en reclamecampagnes van maatschappijkritische maar vaak humoristische illustraties. Nicole van Goethem heeft een voorkeur voor initiatieven opgezet vanuit een humanistisch gedachtengoed en verkend thema’s en kwesties zoals mensenrechten, het pensioenstelsel en de rol van de vrouw in de samenleving.
OSCAR
... Het is bij ons al maandag, maar in Los Angeles is het nog zondag 30 maart. De zon heeft er de hele dag geschenen, de eerste zonnebrand manifesteert zich op en rond de rode loper die ligt uitgerold aan het Doroty Chandler Pavilion waar die dag de 59ste uitreiking van de Oscars plaatsvindt.
Dan verschijnt Tom Hanks op het podium die zich meteen uitleeft in een gortdroge dialoog met een meesterlijk geanimeerde Bugs Bunny.
Nicole van Goethem met de Oscar in Hong Kong, 1989 (Foto: Collectie Stad Antwerpen - Letterenhuis)
Hanks: “The nominees for achievement in animated film are…”
Bugs Bunny: “The Frog, the Dog and the Devil”…
Hanks: “Greek Tragedy” by producers Linda van Tulden and Willem Thijssen…
…
Hanks: “And the winner is… ‘Greek Tragedy’ by producers Linda van Tulden en Willem Thijssen…”
Van Tulden en Thijssen naar het podium waar zij, overweldigd door emotie, niet of nauwelijks uit haar woorden geraakt. Ze draait zich weg van de micro, die - last minute - gegrepen wordt door Thijssen die zegt: “Thank you very much Nicole for writing and directing this film…” Dat is het ‘Moment de Gloire’ van Nicole van Goethem.
In 1987 wordt de Oscar for ‘Best Animated Short Film’ in handen gegeven van de producers, niet van de regisseur. Omdat die met z’n tweeën zijn, krijgen ze beiden een beeldje. En één van die twee heeft Nicole dan mee naar huis gekregen. In bruikleen. Haar Oscar is nooit echt van haar geweest. Wellicht verklaart dat voor een stuk haar ambigue houding met ‘Haren Oskaar’.
Zelf zegt Nicole van Goethem hierover : “Ik had iets behaald wat niet behoorde tot mijn eigen wereld. Een Oscar is iets waar je op voorhand niet eens aan denkt. Zo'n Oscarnominatie wordt gigantisch goed voorbereid. Iedereen lijkt er zich mee bezig te houden. Alleen jij weet van niets. Je zit daar in een zetel in een zaal in Hollywood, in een zwart jasje, geleend van een vriendin, in een witte zijden blouse en een voor de gelegenheid gekochte jeans. Ze zeggen: "The winner is..." En dan hoor je de titel van je eerste eigen filmpje van zes minuten en tien seconden. Het was alsof die zetel in een elektrische stoel veranderde. Ik wist niet wat mij overkwam. Mijn omgeving evenmin. De relatie met mijn vrienden, mijn familie, met mezelf veranderde in één tel. Ik was dezelfde Nicole gebleven, maar ik werd als een andere behandeld. Ik stond er alleen voor. Niemand wist nog hoe met mij om te gaan. Of ze durfden niets meer tegen me te zeggen, of ik kwam in van die jaloezietoestanden terecht. Hoe dikwijls heb ik een verwijt moeten slikken dat begon met de woorden: "Je moet nu niet denken dat je omdat je een Oscar hebt gewonnen..." Na al die jaren is dat terug een beetje op zijn poten terechtgekomen. Dat beeldje staat bij mij thuis in een glazen kast. Het heeft mijn leven veranderd. Ik heb ertegen gevochten. Ik heb eronder geleden. Nu nog. Voor mezelf was het zo'n dubbelzinnige situatie. Je bent blij, je hebt een trofee behaald. De Oscar heeft zowel voor een Elizabeth Taylor als voor mij een waarde. Maar je wordt er soms zo mee in de hoek gedrumd, dan weer de hemel mee in geprezen, en dan op de grond gesmakt. Ik denk dat ik niet alleen sta met dat gevoel. Ieder jaar kijk ik op tv naar de Oscaruitreikingen. En iedere keer grijpt de tragiek ervan me naar de keel. Het heeft me vereenzaamd.”
En: “Je moet je dat even voorstellen, het was mijn eerste film. Hij is bijna helemaal met de hand gemaakt, ambachtelijk, … Zoiets gaat de wereld rond. Dat is voor een mens toch niet vatbaar.”
Ook daar heeft Nicole het bijzonder moeilijk mee: de stuitende onwetendheid van haar omgeving (en de rest van de wereld) voor de moeilijkheidsgraad van het ‘realiseren’ van een ‘tekenfilm’. Dat dit méér is dan enkel beeldjes aan elkaar kleven is blijkbaar niet voor iedereen een evidentie, ook niet in een tijd waar er van computeranimatie nog geen sprake is.
Uiteraard wordt er gefeest. En hoe. De driehoek Wolstraat, Hoofdkerkstraat, Conscienceplein is dagenlang in de ban van’ Oskaar’, die wel een vaste plaats lijkt te hebben gevonden op de toog of in koelkast van Nicoles stamkroeg ‘De Kat’.
Nicole deed gewoon haar goesting. Hoe dan ook, Nicole is ook vóór 30 maart 1987 ‘goe bezig’. Niet alleen als unieke graficus, waar ze nauw samenwerkt met professor Van Steenberge, maar zeker ook als regisseuse. Meteen na de hoofdprijs in Annency voor ‘Een Griekse Tragedie’, en dus vóór de Oscarwinst, wordt er een totaalbudget van 5 miljoen Belgische frank vrij gemaakt voor haar tweede film ‘Vol van Gratie’. Drie miljoen frank van het totaal is subsidie, de resterende twee miljoen wordt opnieuw gevonden in ‘participaties’, lees: het te verwachten loon wordt in het project geïnvesteerd. De realisatie en productie loopt veel vlotter dan bij haar eerste film, er werken ook meer mensen aan. Twee maanden na de Oscar kan de film al internationaal worden getoond…
(Paul De Wit)
Het loont de moeite dit stuk filmgeschiedenis te bekijken: